Karahasanlıların etnik yapısıyla ilgili yaptığımız araştırmalar, sonucunda elde ettiğimiz bütün belge ve kaynaklar, en ufak bir şüpheye yer bırakmayacak şekilde, bu oymağın Türkmen olduğunu göstermektedir. Ayrıca bu araştırmalar sonucunda da şunu rahatlıkla söyleyebiliriz ki; Karahasanlı olarak zikredilen oymak ve cemaatlerin hepsi Türkmen’dir. Bu belge ve kaynakların bir kısmında Karahasanlılar doğrudan Türkmen olarak ifade edilirken, bir kısmında da Beğdili boyuna bağlı olduğu belirtilerek, Türkmen oldukları zikredilmektedir. Ayrıca Karahasanlılar için yapılan tanımlamalar da onların Türkmen olduğunu teyit etmektedir.
Karahasanlıların etnik yapısından bahseden;
1) Belgeler
1453-1650 yılları arasındaki döneme ait üç ayrı belgede[1] hem Türkmen oldukları hem de Beğdili boyuna bağlı oldukları belirtilen Karahasanlılar için, Kara Hasanlu Cemaati ve Yaban Eri[**] tanımlaması kullanılmıştır. Yine aynı döneme ait üç başka belgede de Sivas (Yeni-İl) kazasının Yellüce mezrasında yayladığı tespit edilen ve Beğdili boyuna bağlı gösterilen Kara Hasanlu Cemaati, Haleb Türkmenleri olarak kaydedilmiştir.[2]
XVII. yüzyıla ait, 87 numaralı Mühimme Defteri’nde, Kara Hasanlu Cemaati,“Türkmen Taifesinden” şeklinde ifade edilmiştir.[3] Diğer bir XVII. yüzyıl Osmanlı arşiv kaydında Karahasanlılarla ilgili olarak, “Türkmen cemaatlerinden”[4] diye bahsedilmiştir.
2) Kaynaklar
Bilim adamlarından oluşan bir ekiple birlikte bir ömür boyu Osmanlı arşiv belgelerini inceleyen Cevdet Türkay, Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler adlı eserinde hem Karahasanlu hem de Karahasanuşağı diye bahsettiği cemaatin, Elbistan Kazâsı (Meraş Sancağı)’nda bulunduğu ve Konar-Göçer, Türkman Yürükânı Taifesinden olduğu belirtilmektedir.[5]
Şerafeddin Han, Şerefname adlı eserinde Karahasanlı’yı Maraş’ın kazaları arasında saymaktadır. (Yazar Karahasanlıların Türkmen olduğu gerçeğini görmüş ve Maraş’taki Kürt aşiretlerin arasında göstermemiştir.[6]
Mehmed Emin Zeki Bey hem Kürdistan Tarihi hem de Diroka Kurd-û Kurdistanê (Kürtlerin ve Kürdistan’ın Tarihi) adlı eserlerinde, Kürt Aşiretleri hakkında kısa bilgiler vermektedir. Kitabın E Bölgesi’nde bulunan aşiretler için genel olarak, “Kürtlerin büyük bölümü Fırat nehri ile Kızılırmak (Halis) nehri arasında yaşar. Asıl Kürdistan’a biraz uzak olmalarından dolayı dil ve diğer toplumsal yönlerden bir hayli ayrıcalıkları vardır.” diye zikrediliyor. Yazar, Karahasanlı ile ilgili açıklamada ise,“Besni’nin batısında otururlar ve asıllarının Türkmen olduğu söylenir”[7]“Karahasan, 300ailedir. Asıllarının Türkmen olduğu mümkündür. Besni’nin batısında otururlar,”[8] demektedir. Mehmed Emin Zeki Bey’in, Karahasanlı ve Delmam Kân Aşireti gibi birkaç oymak ve cemaat dışında hiçbir topluluk için ek bir açıklama yapmadığı dikkatimizden kaçmamıştır. İngiliz Mark Sykes de Osmanlı İmparatorluğu’nda bulunan Kürt Aşiretlerinin üzerinde yaptığı araştırmasında Karahasanlılar için “Kara Hasan, 300 aile(dir). Bu bir Türkmen aşireti olabilir.[9]” demektedir. Muhtemelen, Mehmed Emin Zeki Bey, yukarıdaki bilgileri bu çalışmadan almıştır.
Aşiretler tarihimizin büyük ismi, Prof. Dr. Faruk Sümer’in Çukur Ova Tarihine Dair Araştırmalar isimli çalışmasında, Karahasanlıları Beğdili Oğuz boyunun Yeni İl obaları içinde göstermektedir. Karahasanlılar için, bu oymak, daha çok Elbistan tarafında bulunmaktadır.”[10] diye ifade etmektedir.[*] Oğuzlar adlı eserinde de Kara-Hasanlu’yu, birçok oymakla birlikte yine Beğ-Dili’nin Yeni İl kolu içinde zikretmektedir.[11]
Prof. Dr. Mehmet Eröz, Doğu Anadolu’nun Türklüğü adlı eserinde, Türkmenler arasında saydığı Karahasanlılar için, “Atmalılara bağlı bir ana koldur. Elbistan’a bağlıdır. Sünnileşmişlerdir.”[12] demektedir.[*] Mahmut Rışvanoğlu da Doğu Aşiretleri ve Emperyalizm adlı kitabında, “Beğdili (Beğ-Dili) Oğuz boyunun Yeni-İl kolunun obaları içinde Karahasanlu adında bir Türkmen obası geçmektedir. Bu obayı 1698 senesinde Elbistan tarafında yerleşmiş olarak görmekteyiz.”[13] diye ifade etmektedir.
Sonuç olarak, etnik kimlikten bahseden bütün tarihi belge ve kaynaklar Karahasanlıların Türkmen olduğunu belirtmektedir. Karahasanlılar için yapılan “Türkman”, “Türkman Yürükânı”, “Türkmen Taifesi”, “Türkmen Cemaati”, “Türkmen obası”, “Türkmen Aşireti”, “Oymak” ve “Yabaneri” gibi tanımlamalar da onların Türkmen olduğunu teyit etmektedir. Diğer taraftan, Karahasanlıları Kürt olarak zikreden hiçbir tarihi belge ve kaynak mevcut değildir.
______________________________________
[1] Arşiv Belgeleri:
a) Belge 1: BOA, Maliyeden Müdevver Def., nr 6159 s.94, sene (1583-84).
b) Belge 2: BOA, Tahrir Def., nr 604 s.36, (üç tahrir, 1.) sene (1641-42).
c) Belge 3: BOA, Evkaf Harameyn nr. 394, s. 3b.
[**]Toprağı işlemeyi bilmeyen ve sadece hayvancılıkla uğraşan Halep Türkmenlerine Yabaneri denilmekteydi. Yabaneri ayrıca, şehir terbiyesi almamış kişiler anlamına da gelmektedir.
[2] Arşiv Belgeleri:
a) Belge 1: BOA, Tahrir Defterleri, nr 454 s.852 sene 1551-52).
b) Belge 2: BOA, Tahrir Defterleri, nr 493 s.877-878, sene sene (1570-71).
[4] Halaçoğlu, XVII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, sayfa 164 dizinde, Türk Tarih Kurumu Yay. Ank. 2006.
[5] Türkay, Cevdet Başbakanlık Arşivi Belgelerine Göre Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler, s. 473
[6] Şerefeddin Han, Şerefname, Yaba Yayınevi, İstanbul 2006
[7] Mehmed Emin Zeki Bey (Kürdistan Tarihi) Beybun Y. Ank.1992. S. 186-187
[8] Mihemed Emîn Zekî Beg, (Diroka Kurd û Kurdistanê) s. 263
[9] Sykes, Mark; The Kurdish Tribes Of Ottoman Empire, (Osmanlı İmparatorluğu’nun Kürt Asiretleri) Berhem dergisi Sayı: 6,7,8/1990, sayfa 480.
[10] Sümer, Çukur Ova Tarihine Dair Araştırmalar, DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi C 1, Sayı 1’den ayrıbasım 1963, s. 95
